نفت خام ترکیبی از مواد هیدروکربوری به همراه مقدار کمی از مولکولهای شیمیایی نظیر سولفور، نیتروژن، اکسیژن و ناخالصیهای دیگر است.
گاز نیز در مخازن نفت به همراه نفت خام استخراج میشود و میعانات گازی نامیده میشود. مقدار میعانات گازی تولید شده در مخازن نفت سبکتر بیشتر از مخازن نفت سنگینتر است. صنعت نفت، عبارتست از کشف، بهرهبرداری، پالایش، حمل و نقل و بازاریابی فرآورده های نفتی. بیشترین حجم فرآوردههای نفتی را مازوت و بنزین تشکیل میدهند.
نفت خام برای محصولات شیمیایی بسیاری از جمله داروها، حلالها، کود، آفتکشها، و پلاستیک به عنوان ماده اولیه مورد استفاده است. ارزش مالی بالای نفت و فرآوردههای نفتی باعث شده تا از آن به عنوان «طلای سیاه» یاد شود.
این صنعت معمولا به سه بخش اصلی تقسیم میشود: صنایع بالادستی، صنایع میان دستی و صنایع پایین دستی.
قطعات و تجهیزات حفاری
مته های حفاری
<متههای حفاری> از مهمترین قطعات در فرآیند استخراج نفت و گاز هستند. این متهها باید قابلیت نفوذ در لایههای سخت زمین را داشته باشند و معمولاً از فولادهای آلیاژی و با پوششهای مقاوم در برابر سایش ساخته میشوند.
لولههای حفاری
<لولههای حفاری> برای انتقال مته و مواد حفاری به عمق زمین استفاده میشوند. این لولهها باید مقاومت بالایی در برابر فشار و خوردگی داشته باشند و از فولادهای با کیفیت بالا ساخته میشوند.
دریل پاپ (Drill Pipe)
<دریل پاپ> ها برای انتقال انرژی از سطح به مته استفاده میشوند و باید مقاومت مکانیکی و خستگی بالایی داشته باشند. این قطعات نیز از فولادهای آلیاژی با استحکام بالا ساخته میشوند.
تجهیزات تولید
شیرهای کنترل
<شیرهای کنترل> برای کنترل جریان نفت و گاز در لولهها و تجهیزات مختلف استفاده میشوند. این شیرها باید قابلیت عملکرد دقیق و مقاومت بالا در برابر خوردگی و فشار داشته باشند و معمولاً از فولاد زنگنزن یا آلیاژهای نیکل ساخته میشوند.
پمپها
<پمپها> برای جابجایی نفت و گاز در مراحل مختلف تولید و پالایش استفاده میشوند. این پمپها باید مقاومت بالا در برابر سایش و خوردگی داشته باشند و از مواد مقاوم مانند فولاد زنگنزن و آلیاژهای ویژه ساخته میشوند.
جداکنندهها (Separators)
<جداکننده>ها برای جداسازی نفت، گاز و آب از یکدیگر استفاده میشوند. این تجهیزات باید دارای طراحی ویژهای باشند تا بتوانند جداسازی دقیق و کارآمدی انجام دهند و معمولاً از فولادهای مقاوم در برابر خوردگی ساخته میشوند.
تجهیزات پالایش
مبدلهای حرارتی
<مبدلهای حرارتی> برای انتقال حرارت بین دو سیال مختلف در پالایشگاهها استفاده میشوند. این تجهیزات باید قابلیت انتقال حرارت بالا و مقاومت در برابر خوردگی داشته باشند و معمولاً از فولاد زنگنزن یا آلیاژهای نیکل ساخته میشوند.
برجهای تقطیر
<برجهای تقطیر> برای جداسازی اجزای مختلف نفت خام بر اساس نقطه جوش آنها استفاده میشوند. این برجها باید دارای مقاومت مکانیکی و حرارتی بالا باشند و از فولادهای مقاوم در برابر حرارت ساخته میشوند.
راکتورها
<راکتورها> برای انجام واکنشهای شیمیایی در فرآیندهای پالایش نفت استفاده میشوند. این تجهیزات باید مقاوم در برابر خوردگی و فشار بالا باشند و معمولاً از آلیاژهای نیکل و فولادهای زنگنزن ساخته میشوند.
تجهیزات حمل و نقل و ذخیرهسازی
لولههای انتقال
<لولههای انتقال> برای جابجایی نفت و گاز بین میادین نفتی، پالایشگاهها و نقاط مصرف استفاده میشوند. این لولهها باید مقاومت بالا در برابر فشار و خوردگی داشته باشند و معمولاً از فولادهای آلیاژی با پوششهای محافظ ساخته میشوند.
مخازن ذخیرهسازی
<مخازن ذخیرهسازی> برای نگهداری نفت خام، فرآوردههای نفتی و گاز استفاده میشوند. این مخازن باید مقاوم در برابر خوردگی و نشت باشند و از فولادهای مقاوم و مواد ضد خوردگی ساخته میشوند.
تجهیزات ایمنی و کنترل نشت
<تجهیزات ایمنی و کنترل نشت> برای جلوگیری از نشت نفت و گاز و حفاظت از محیط زیست و ایمنی کارکنان استفاده میشوند. این تجهیزات شامل سیستمهای کنترل فشار، حسگرهای نشت و سیستمهای قطع اضطراری میباشند.
از آن جایی که صنعت خودروسازی کشور با بیش از ۶۰ صنعت دیگر در ارتباط است، وجود استراتژی بلندمدت در این صنعت بسیار ضروری به نظر می رسد.
یکی از این استراتژی ها، وجود صنعت قطعه سازی می باشد. برای ورود به صنعت تولید قطعات خودرو چالش هایی مربوط به حوزه مدیریت، ساختار زنجیره تامین، مباحث فنی و کیفی و مباحث اقتصادی وجود دارد.
از طرفی نبود پلتفرم واحد موجب ایمنی نامطلوب خودروها، از دست رفتن بازارهای صادراتی، مقاومت نداشتن در برابر تحریم و کیفیت پایین خودروهای داخلی و موارد دیگری شده است
در بخش اول این پژوهش، تلاش شده است که پس از آشنایی با فضای صنعت قطعه سازی و صنعت خودرو چالش های اصلی جهت ورود به این صنعت ارائه شود تا دید جامعی از وضعیت صنعت خودروسازی کشور و امکان های ورود به این عرصه ایجاد شود. در بخش دوم گزینه هایی به عنوان پیشنهاد برای ورود به صنعت قطعه سازی خودرو مطرح شده است.
تاریخچه صنعت نفت و گاز در جهان
از نفت خام از بیش از 5000 سال قبل و برای روشن نگاه داشتن مشعلها و در جنگها استفاده میشده است. با این حال اهمیت نفت در اقتصاد جهانی به آرامی تکامل یافته است. انقلاب صنعتی موجب افزایش نیاز به انرژی شد، این نیاز ابتدا از منابع دیگر غیر از نفت و عمدتا توسط زغال سنگ برطرف میشد.
در قرن 19 میلادی برای روشنایی و گرم کردن و پخت و پز پا به پای چوب و زغال سنگ از نفت هم استفاده میشده است. زمانی که کشف شد که نفت سفید میتواند از نفت خام استخراج شود و به عنوان یک سوخت روشنایی و گرمایشی مورد استفاده قرار گیرد، تقاضا برای نفت به میزان زیادی افزایش یافت و تا اوایل قرن بیستم، تبدیل به کالای با ارزش ترین کالاها در بازارهای جهانی شد.
روسیه در سال 1825 میلادی 3500 تن نفت تولید کرد و تا اواسط قرن خود تولید خود را 2 برابر کرد. در اواسط قرن بیستم، نفت تولیدی روسیه، نیمی از کل نقت تولیدی در جهان را به خود اختصاص میداد و بازارهای بین المللی را تحت سلطه خود قرار داد.
نخستین پالایشگاه نفت ایالات متحده در پیتسبورگ در سال 1853 تاسیس شد. یکی از اولین پالایشگاه های نفتی مدرن اروپا در لهستان و در حدفاصل سالهای 1854 تا 1856 میلادی ساخته شد که در ابتدا بسیار کوچک بود چون تقاضا برای سوخت تصفیه شده محدود بود. محصولات تصفیه شده این کارخانه در مصارف آسفالت، روغن ماشین و همچنین در لامپ کربنی مورد استفاده قرار میگرفت. بعد از اینکه چراغهای نفتی به محبوبیت رسیدند، صنعت پالایش نفت نیز توسعه یافت.
صنعت نفت کانادا در سال 1858 شروع به کار کرد. بازرگان جیمز میلر ویلیامز چندین حلقه چاه بین سالهای 1855 و 1858 را قبل از کشف ذخایر غنی نفت، در عمق چهار متری زیر سطح زمین کشف کرد. ویلیامز از سال 1860 به میزان 1.5 میلیون لیتر نفت خام را استخراج و بیشتر آن را به نفت سفید تبدیل کرد. اولین حفاری نفتی مدرن در ایالات متحده در دهه 1850 در ویرجینیای غربی و پنسیلوانیا آغاز شد. چاه ادوین دریک در نزدیکی تیتوسویل، پنسیلوانیا، در سال 1859 به نفت رسید و به عنوان اولین نخستین چاه نفتی مدرن شناخته شده است. این چاه باعث رونق عمده ای گردید. در سه ماهه اول قرن بیستم، ایالات متحده از روسیه به عنوان بزرگترین تولید کننده نفت در جهان سبقت گرفت. در دهه 1920، در بسیاری از کشورها از جمله کانادا، لهستان، سوئد، اوکراین، ایالات متحده، پرو و ونزوئلا تاسیس شد.
اولین تانکر نفت با نام زرتشت، در سال 1878 در سوئد و توسط لوودیف نوبل ساخته شده است. با کمک این تانکر عملیات انتقال نفت از باکو به آستراخان انجام شد.
صنعت نفت و گاز ایران
با استخراج نفت و گاز از اولین چاه نفت در مسجد سلیمان در سال 1287 شمسی (برابر با 1908 میلادی)، فعالیت صنعت نفت در ایران آغاز شد. پس از ملی شدن صنعت نفت در اسفند 1329، شرکت ملی نفت ایران نیز تاسیس گردید. شرکت ملی گاز ایران در اسفند 1344 تاسیس گردید.
صنعت نفت ایران به دلیل اتکای اقتصاد ایران به درآمدهای نفتی، همواره به عنوان موتور محرک اقتصاد کشور، نقشآفرین بوده است .امروز ایران با برخورداری از 836 میلیارد بشکه ذخایر هیدروکربور مایع (نفت خام، مایعات و میعانات گازی) و حدود 34 تریلیون متر مکعب ذخایر گازی، در رتبه نخست دنیا از حیث برخورداری از مجموع ذخایر هیدروکربوری و گازی قرار گرفته است.
در ایران،170 میدان نفتی و گازی شامل 120 میدان نفتی و 50 میدان گازی وجود دارد؛ همچنین تعداد مخازن نفت و گاز در کشور 358 مخزن است که از این میان، 163 مخزن توسعه یافته و 195 مخزن توسعه نیافته اند.
در زمینه صادرات نفت و گاز، ایران هم اکنون تنها به ترکیه گاز صادر میکند و در مورد نفت نیز بعد از 13 آبان 97 و شروع دور جدید تحریم های بین المللی، صادارات نفت ایران به 8 کشور محدود گردیده است. ایران حالا 2% از بازار گاز جهان را در اختیار دارد و سهم گاز در سبد انرژی کشورمان به حدود 70% رسیده است.